در نظام حقوقی هر کشور، ابلاغ اوراق قضایی و اخطاریه به عنوان گامی اساسی در جهت اطلاع‌رسانی و تضمین حقوق اصحاب دعوا، نقشی حیاتی ایفا می‌کند. این امر، به منظور فراهم نمودن فرصت دفاع و تظاهر برای طرفین دعوی و جلوگیری از تضییع حقوق ایشان، از اهمیت بسزایی برخوردار است. قانونگذار با در نظر گرفتن تنوع و پیچیدگی دعاوی و ضرورت سرعت و دقت در امر ابلاغ، روش‌های مختلفی را برای این منظور پیش‌بینی نموده است. انتخاب روش مناسب ابلاغ، با توجه به نوع دعوی، وضعیت طرفین و ضرورت حفظ حقوق ایشان، از ظرافت‌های قانونی و تخصصی است که نیازمند بررسی دقیق و واکاوی ابعاد مختلف موضوع دارد. آسان‌ترین و سریع‌ترین روش گرفتن ابلاغات قضایی، استفاده از سامانه ثنا است.
ابلاغ واقعی
ابلاغ واقعی یکی از انواع ابلاغ اوراق قضایی است که در آن، مامور ابلاغ اوراق را به‌طور مستقیم به دست مخاطب می‌رساند و در مقابل، رسید دریافت می‌کند. این روش ابلاغ، در مقایسه با سایر روش‌ها مانند ابلاغ اخطاریه به صورت الصاق به درب منزل، از ضمانت اجرایی بالاتری برخوردار است و اطمینان بیشتری از اطلاع مخاطب از مفاد اوراق قضایی حاصل می‌شود.
در این روش، ابلاغ به‌طور مستقیم به دست مخاطب می‌رسد و احتمال عدم اطلاع وی از مفاد اوراق قضایی به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. با توجه به ضمانت اجرایی بالای ابلاغ واقعی، احتمال تضییع حقوق اشخاص در فرآیند دادرسی به حداقل می‌رسد. ابلاغ سریع اوراق قضایی به طرفین دعوی، به تسریع در روند رسیدگی و حل و فصل نهایی پرونده کمک می‌کند.
در دعاوی که موضوع آن از اهمیت بالایی برخوردار است، مانند دعاوی مربوط به املاک و یا دعاوی خانوادگی، ابلاغ واقعی اوراق قضایی می‌تواند از بروز مشکلات و تضییع حقوق اشخاص جلوگیری کند. اگر احتمال می‌رود که مخاطب در محل سکونت خود حضور نداشته باشد، مانند زمانی که در سفر است، ابلاغ واقعی می‌تواند به‌طور دقیق به وی اطلاع‌رسانی کند.
ابلاغ قانونی
ابلاغ قانونی یکی از ارکان مهم در نظام قضایی هر کشور است که به منظور اطلاع‌رسانی و آگاهی مخاطبان از اوراق و اقدامات قضایی انجام می‌شود. این امر، فرصت دفاع و پیگیری حقوق را برای طرفین دعوی فراهم می‌کند و از تضییع حقوق افراد جلوگیری می‌نماید. در واقع، ابلاغ قانونی به معنای رساندن و اطلاع‌رسانی رسمی اوراق قضایی، مانند احضاریه، دادخواست، و رای دادگاه به اشخاص حقیقی و حقوقی است.
این ابلاغ باید به شیوه‌ای صحیح و قانونی انجام شود تا از اعتبار قانونی برخوردار باشد. روش‌های مختلف ابلاغ قانونی متنوع هستند. در این روش، مامور ابلاغ اوراق قضایی را به صورت حضوری به شخص مخاطب تحویل می‌دهد. اگر شخص در محل سکونت خود یافت نشود، اوراق قضایی به محل کار وی ابلاغ می‌شود. در صورت عدم حضور شخص در محل سکونت و محل کار، اوراق قضایی به یکی از بستگان وی که در محل حاضر باشد، ابلاغ می‌شود.
در صورتی که هیچ یک از روش‌های فوق امکان‌پذیر نباشد، اوراق قضایی به درب منزل یا محل کار شخص الصاق می‌شود. به منظور تسهیل و تسریع در امر ابلاغ اوراق قضایی، سامانه ابلاغ الکترونیکی ثنا (سامانه خدمات قضایی) راه اندازی شده است. اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند با ثبت نام سامانه سخا، اوراق قضایی خود را به صورت الکترونیکی دریافت و مشاهده نمایند. برای ثبت نام در این سامانه‌ها اگر به مشکل بر خوردید می‌توانید از کافی نت آنلاین کمک بگیرید. این کافی نت‌ها با ارائه خدمات آنلاین به تسریع در روند کار کمک می‌کنند.
با استفاده از این سامانه، نیاز به مراجعه حضوری به مراجع قضایی برای دریافت اوراق قضایی از بین می‌رود. اوراق قضایی در این سامانه به سرعت و به صورت آنلاین به اشخاص ابلاغ می‌شود. ثبت نام در سامانه سخا برای تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که دارای پرونده قضایی هستند، الزامی است. اشخاص می‌توانند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ارائه مدارک هویتی خود، نسبت به ثبت نام در این سامانه اقدام نمایند.
آثار ابلاغ قانونی
ابلاغ قانونی، به عنوان فعالیتی حقوقی، واجد آثار و تبعات متعددی در سطوح مختلف است. این آثار را می‌توان به‌طور کلی در دو دسته آثار شکلی و آثار ماهوی دسته بندی کرد.
آثار شکلی
ابلاغ قانونی، تکلیف را به مخاطب ابلاغیه منتقل می‌کند و او را از مفاد و محتویات آن آگاه می‌سازد. به عبارت دیگر، تا زمانی که ابلاغ به طور قانونی انجام نشده باشد، مخاطب هیچ تکلیفی برای انجام یا عدم انجام موضوع ابلاغیه نخواهد داشت. با ابلاغ قانونی، مواعد قانونی در نظر گرفته شده برای انجام اقدامات بعدی، مانند مهلت اعتراض، تجدید نظر خواهی و یا اجرای مفاد ابلاغیه آغاز می‌شوند. ابلاغ قانونی، فرصت دفاع و اعتراض را برای مخاطب فراهم می‌کند. به این ترتیب، مخاطب می‌تواند در صورت اعتراض به مفاد ابلاغیه، از طریق مراجع قانونی ذیصلاح اقدام به پیگیری و احقاق حقوق خود نماید.
آثار ماهوی
ابلاغ قانونی، اعتبار و رسمیت لازم را به اوراق و اقدامات قضایی و اداری می‌بخشد. به عبارت دیگر، تا زمانی که ابلاغ به‌طور قانونی انجام نشده باشد، هیچ گونه اثر حقوقی بر مخاطب بار نخواهد شد. در صورت عدم توجه به مفاد ابلاغیه و عدم انجام تکالیف مقرر، ضمانت اجراهای قانونی متوجه مخاطب خواهد شد. این ضمانت اجراها می‌توانند شامل جریمه نقدی، حبس و یا محرومیت از حقوق و مزایا باشند.
با ابلاغ قانونی، امکان انکار و عدم اطلاع مخاطب از مفاد ابلاغیه منتفی شده و مفاد آن برای مخاطب لازم الاجرا می‌شود. لازم به ذکر است که آثار ابلاغ قانونی در موارد مختلف و با توجه به نوع ابلاغیه و موضوع آن می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال ابلاغ قانونی احضاریه به دادگاه، مخاطب را ملزم به حضور در جلسه دادرسی می‌کند. در صورت عدم حضور بدون عذر موجه، ممکن است به مجازات جریمه نقدی و یا حبس محکوم شود. ابلاغ قانونی رأی دادگاه، آن را برای طرفین دعوا لازم الاجرا می‌نماید و امکان اعتراض به آن را در مواعد مقرر فراهم می‌کند.
سخن پایانی
در خاتمه، بحث پیرامون انواع ابلاغ اوراق قضایی و اخطاریه، دریچه‌ای به سوی پیچیدگی‌های نظام حقوقی می‌گشاید. هر نوع ابلاغ، نقشی منحصربه‌فرد ایفا می‌کند و گامی در مسیر تحقق عدالت و احقاق حقوق اصحاب دعوی به شمار می‌آید. ابلاغ قانونی، با اتکا به سازوکارهای جایگزین، در مواقعی که ابلاغ واقعی دشوار یا ناممکن می‌شود، عدالت را به محاق نمی‌برد. ابلاغ واقعی، به عنوان نوظهوری در این عرصه، با سرعت خود، گامی در جهت تطبیق نظام حقوقی با عصر حاضر برداشته است.
